เดิมชื่อ วัดมหาธาตุ ตั้งอยู่ที่บนเนินเขาเต่า บ้านพระแท่น ตำบลทุ่งยั้ง ติดกับวัดพระยืนพุทธบาทยุคล ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออก บนเนินเขาลูกเดียวกันแต่คนละยอด เป็นวัดโบราณ ไม่ปรากฏหลักฐานว่าผู้ใดสร้าง และสร้างแต่เมื่อใด  ทางราชการได้นำพระแท่นศิลาอาสน์ไปประดิษฐานไว้ในตราประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ แสดงถึงความศรัทธาเลื่อมใสและความสำคัญขององค์พระแท่นศิลาอาสน์ได้เป็นอย่างดี ปัจจุบันวัดพระแท่นศิลาอาสน์ ได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี สังกัดธรรมยุตินิกาย เมื่อปี พ.ศ. 2549 พระแท่นศิลาอาสน์เป็นพุทธเจดีย์ เช่นเดียวกับ พระแท่นดงรัง เป็นที่เชื่อกันมาแต่โบราณว่าสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทั้งห้าพระองค์ในภัทรกัปนี้ ได้เสด็จและจะได้เสด็จมาประทับนั่งบนพระแท่นแห่งนี้ เพื่อเจริญภาวนา และได้ประทับยับยั้งในเวลาที่ตรัสรู้แล้ว เพื่อโปรดสัตว์ ซึ่งแสดงว่าพระแท่นศิลาอาสน์นี้ มีประวัติความเป็นมาอย่างต่อเนื่อง ในพระพุทธศาสนามายาวนาน ตัวพระแท่นเป็นศิลาแลง มีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 8 ฟุต ยาวประมาณ 10 ฟุต สูง 3 ฟุต ที่ฐานพระแท่นประดับด้วยลายกลีบบัวโดยรอบ มีพระมณฑป ศิลปะเชียงแสนครอบ อยู่ภายในพระวิหารวัดพระแท่นศิลาอาสน์ โดยมีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่า นายช่างที่สร้างวิหาร วัดพระแท่นศิลาอาสน์ วัดพระฝาง และวัดสุทัศน์ เป็นนายช่างคนเดียวกัน  บานประตูเก่าของพระวิหารเป็นไม้แกะสลักฝีมือดี แกะไม้ออกมาเด่น เป็นลายซ้อนกันหลายชั้น แม่ลายเป็นก้านขด ปลายเป็นรูปภาพต่าง ๆ เป็นลายเดียวกับลายบานมุข ที่วิหารพระพุทธชินราช อาจสร้างแต่ครั้งพระเจ้าติโลกราช กษัตริย์แห่งราชอาณาจักรล้านนา เคียงคู่กับสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ กษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ต่อมาพระเจ้าบรมโกศมีพระราชศรัทธา ให้ทำประตูมุขตามลายเดิมถวายแทน แล้วโปรดให้เอาบานเดิมนั้นไปใช้เป็นบานวิหาร วัดพระแท่นศิลาอาสน์ ประตูวิหารเก่าบานดังกล่าวได้ถูกไฟไหม้ไปเมื่อ วันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2451 เป็นไฟป่าลุกลามไหม้เข้ามาถึงวัด ไฟไหม้ครั้งนั้น เหลือกุฏิซึ่งประดิษฐานหลวงพ่อธรรมจักรอยู่เพียงหลังเดียว ต่อมาพระยาวโรดมภักดีศรีอุตรดิตถ์นคร (อั้น หงษนันท์) เจ้าเมืองอุตรดิตถ์ ได้เรี่ยไรเงินสร้างและซ่อมแซมวิหาร ภายในวิหารมีซุ้มมณฑปครอบพระแท่นศิลาอาสน์ไว้ ภายในบริเวณวัด มี“พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น” ริเริ่มโดยพระเฉลิมศิลป์ ชยเปาโล ด้านหน้ามีไม้ดอกไม้ประดับสวนสมุนไพร และรถพิพิธภัณฑ์เคลื่อนที่ดัดแปลงรถกระบะตกแต่งดึงดูดความสนใจจากผู้ที่ผ่านไปมา ภายในอาคารพิพิธภัณฑ์ (เดิมเป็นศาลาการเปรียญเก่า) ตกแต่งแบบล้านนาชั้นล่างมีการจัดแสดงภาพเขียน ภาพถ่ายในอดีตของวัดพระแท่นศิลาอาสน์ ชุดและผ้าไทยโบราณ และมีจำหน่ายสินค้าจากชุมชนชั้นสองมีการจัดแสดงพระพุทธรูปเก่าแก่ พระพุทธรูปที่แกะสลักจากไม้ รวมถึงชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านในชุมชนเช่น เครื่องมือจับสัตว์น้ำแบบโบราณ อุปกรณ์เครื่องครัว ถ้วย ชาม หม้อ ไห มีด เครื่องจักสาน อุปกรณ์ทำมาหากิน และการละเล่นต่าง ๆ 

เปิดให้เข้าชมได้ตั้งแต่เวลา 08.00-17.00 น.
สำหรับงานพระแท่นศิลาอาสน์ จะถูกจัดขึ้น ทุกวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 หรือ ตรงกับวันมาฆบูชา เป็นประจำทุกปี
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ : วัดพระแท่นศิลาอาสน์
โทร : 055-453-527  
พิกัด : 17.600912, 100.043723